Avasculaire necrose

Avasculaire necrose (AVN) van de heup is een aandoening waarbij een deel van de heupkop (ook wel femurkop) afsterft (zie figuur 1). Avasculaire necrose moet niet verward worden met aseptische necrose, men spreekt van laatstgenoemde aandoening wanneer er sprake is van afsterving in een bot zonder dat er sprake is van ziektekiemen of infecties. Bij avasculaire necrose in de femurkop zal de bolle vorm van de femurkop afgevlakt worden. De femurkop past dan minder goed in de heupkom, hierdoor gaat bewegen minder soepel. Bij een vergevorderd stadium van avasculaire kopnecrose kan de femurkop zelfs volledig afsterven.

Figuur 1. Avasculaire necrose

Zoals alle weefsels in ons lichaam is botweefsel afhankelijk van bloed. Bloed voorziet de weefsels van zuurstof en voedingsstoffen. Meestal zijn er meerdere bloedvaten die zorgen voor deze bloedtoevoer. Als er problemen zijn met een bloedvat dan kunnen andere bloedvaten de toevoer vaak overnemen. In enkele delen van het lichaam is er maar een beperkte bloedvoorziening, dit is het geval in de heup. Wanneer te weinig bloed het botweefsel bereikt dan kan het bot zich niet meer herstellen. Het bot zal afsterven.

Avasculaire necrose (osteonecrose) van de heupkop ontstaat door een verstoorde bloedvoorziening naar de heupkop toe. Het botweefsel verzwakt en kan uiteindelijk afsterven. Hierdoor kan de bolle vorm van de heupkop afvlakken en past deze niet meer mooi in de heupkom. De beweging van de heupkop in de heupkom wordt minder soepel en kan uiteindelijk slijtage veroorzaken. Door deze slijtage kan tevens artrose ontstaan.

De verstoorde bloedvoorziening kan veroorzaakt worden door letsel van de heup zelf. Bij ernstig letsel (zoals een breuk) kunnen de bloedvaten zelfs scheuren. De avasculaire necrose die hierdoor kan ontstaan ontwikkelt zich langzaam, soms kan het enkele maanden tot een jaar duren voordat de aandoening zichtbaar wordt.

Naast een breuk van de heupkop en een verstoorde bloedvoorziening kunnen enkele andere oorzaken aanleiding geven tot avasculaire necrose van de heup. Verschillende medicijnen kunnen verband houden met het ontstaan van kopnecrose, zoals cortisone en prednison. Daarnaast is bekend dat overmatig alcoholgebruik verband houdt met het ontstaan van kopnecrose. Ook patiënten met stollingsafwijkingen in het bloed hebben een verhoogde kans op kopnecrose.

AVN kan op elke leeftijd voorkomen, maar komt het meest voor tussen het 20e en 50e levensjaar.

Patiënten ervaren vooral pijn bij het bewegen van de heup. Wanneer de heupkop niet meer lekker in de heupkom past dan veroorzaakt dit veel pijn bij beweging. In enkele gevallen gaan patiënten mank lopen. Ook wanneer patiënten op hun heup steunen ervaren zij veel pijn. De pijn wordt gevoeld in de lies en de bilstreek en straalt niet zelden uit naar de voorkant van het bovenbeen, soms zelfs tot in de knie. In een vergevorderd stadium van avasculaire necrose wordt stijfheid van de heup ervaren en is er sprake van nachtelijke pijn.

De orthopedisch chirurg bespreekt de klachten met de patiënt. Daarnaast wordt de medische voorgeschiedenis van de patiënt besproken en wordt er lichamelijk onderzoek uitgevoerd. Onder andere de bewegingsmogelijkheden worden gecontroleerd. Ook zal de orthopedisch chirurg het medicijngebruik goed bekijken, omdat van enkele medicijnen bekend is dat deze AVN kunnen veroorzaken.

Meestal is lichamelijk onderzoek niet genoeg en zal de orthopedisch chirurg ervoor kiezen om aanvullende röntgenfoto’s of een MRI-scan van de heup te laten maken. Röntgenfoto’s geven in een vergevorderd stadium genoeg informatie, maar in een vroeg stadium wordt er vaak gebruik gemaakt van MRI-onderzoek. Een MRI-scan kan ook het stadium van de ziekte aantonen.